Parasitten kan vera eit stort problem for hønene si helse og velferd, og i ekstreme tilfelle kan den føra til store blodtap og død. Raud hønsemidd er ein potensiell smitteberar for fleire andre sjukdomsframkallande agens, til dømes raudsjukebakteriar og Salmonella.

Smittestoff og smittevegar

Raud hønsemidd (Dermanyssus gallinae) er ein parasittisk midd som lever av blod, i hovudsak frå hønsefugl. Parasitten er lett synleg og er lettast å sjå etter blodsuging; då er den raud og ca. 1 mm lang. Midd som ikkje har soge blod er gråkvit og noko mindre (ca. 0,7 mm).

Raud hønsemidd utviklar seg frå egg til vakse individ via eit larve- og to nymfestadium. Larvane liknar dei vaksne, men har tre par bein, og dei tek ikkje til seg næring. Nymfer og vaksne har 4 par bein, og dette er dei einaste stadia som syg blod. Nymfene treng blod for å utvikla seg vidare, og dei vaksne treng blod mellom kvar egglegging.

Hønsemidden syg blod frå både tamme og ville fuglar (fuglar som brukar same reirplass i fleire år, til dømes sporvar, svaler, duer). Hos ville fuglar finst det også liknande middartar, mellom anna Dernanyssus hirundis.

Midden lever i fuglane sitt nærmiljø. Ein kan finne dei i reirmateriale, i sprekker og skjul i vegger, og tak og innreiinger i fjørfehus. Den kan overleva i opptil eit halvt år utan tilgang på blod. Når den er svolten, finn midden fram til ein vert for å suga blod. Dette skjer i mørkeret, altså om natta  eller på stadar i hønsehuset der det er mørkt, til dømes i reirkassar.

Eit vakse individ kan leggja 7-9 egg på eitt måltid blod. Utviklinga frå egg til kjønnsmodent individ kan ta ned mot ei veke under gunstige miljøtilhøve (sommar). Ved mangel på fuglevertar kan midden suga blod av pattedyr, mellom anna gnagarar, hundar, kattar og menneske. Midden kan ikkje reprodusera når den syg blod av menneske, men det er vist at midden kan leggja levedyktige egg etter blodmåltid frå mus og kanin.

Raud hønsemidd kan vera potensiell vektor for både virussjukdommar (avipoxvirus, fowl adenovirus og Mareks sjukdom) og bakteriesjukdommar (Erysipelotrix rhusiopathia, Salmonella spp. og Mycoplasma spp.).

Dei tre viktigaste smittekjeldene for introduksjon av raud hønsemidd er:

• Unghøner frå oppalshus infisert med midd.
• Resirkulert eggembalasje som ikkje er godt nok desinfisert.
• Villfugl som byggjer reir i eller nær fjørfehus.

Sjukdomsteikn og diagnostikk

Raud hønsemidd kan identifiserast i mikroskop, men det er lite som skil denne arten og andre nære artar morfologisk, så sikker identifikasjon kan difor vera utfordrande. Analyse av DNA-sekvensar er den sikraste metoden for identifikasjon, og den kan også gi informasjon som ein kan bruke i sporing av smitteopphav.

Raud hønsemidd kan også gå på menneske. Folk kan få skabbliknande utslett som klør sterkt. Graden av reaksjon varierer frå individ til individ, og visse menneske reagerer ikkje i det heile. Personar som arbeider i fjørfehus eller som kjem i tett kontakt med reir og fuglar, er mest utsette.

Førekomst

Raud hønsemidd er særleg utbreidd i eggproduksjonen. Førekomsten i verpehønsflokkar i enkelte europeiske land er svært høg (>80 %), men varierer frå land til land. I Noreg finst midden i ca. 20 % av verpehønsflokkane. Skilnader i utbreiing heng truleg saman med faktorar som påverkar smittepresset, slik som klima og driftsformer.

Tiltak

Ved innsett av nye dyr i fjørfehus bør huset vera reingjort/desinfisert etter førre innsett. Unngå flytting av utstyr og materiell mellom hus, eventuelt berre etter grundig vask/desinfeksjon, er eit viktig tiltak for å minska smitterisikoen mellom hus. Eggbrett kan varmebehandlast for å hindra smittespreiing med returembalasje. Det er også viktig å hindra at villfugl byggjer reir på eller nær av fjørfehuset.

Reingjering og sanering av fjørfehus som er infiserte med midd, skal skje straks etter slakting av dyra. Det er viktig at temperaturen blir halden på 20°C etter at fjørfehuset er tømt, for å unngå inaktivering av midden ved lågare temperaturar. All behandling startar med grundig mekanisk grovreingjering og støvsuging. Vidare behandling mot raud hønsemidd skjer enten ved varmesanering av infisert hønsehus (55°C over fleire timar) ved kjemisk behandling (Foxim), eller ved ein kombinasjon mellom desse. Sjå eigen rapport om dette frå 2007. Det kan vera utfordrande å bli heilt kvitt parasitten, og ein har sett at parasitten kan koma tilbake i sanerte hus.