Dávdamearkkat

Dan mai mii diehtit rávžanvigi/oaivevuori birra lea vuođđuduvvon jurtaelliid áicamiidda ja iskkademiide. Dat ádjána guhkes áiggi, sáhttá máŋggaid jagiid, dan rájes go lea njommon dassážii go skihpagoahtá (inkubašuvdnaáigi). Dávda lea dábálaččat rávis varrásiin. Dat deháleamos dávdamearkkat leat rávžan ja rievdan láhttenvuogit oktan vuoimmehisvuođain. Dávdamearkkat ovdáneapmi ádjána vahkuid ja mánuid. Guolggat sáhttet maiddái goikat ja bolffagit. Go dávda lea boahtán guhkás sáhttet bohccot soalssidit, juhkat olu ja maiddái gožžat olu.

Maŋŋil go dávda lea bistán muhtun vahkkuid dahje máŋggaid mánuid, de jápmet. Sierranas eará liigedávddat nu go geahpesboalddáhat dahje roasmmehuvvámat ja streassa sáhttet dagahit ahte bohccot jápmet árabut.

Njoammunávnnas ja njoammungeainnut

Priovdnaproteiidna gávdno lunddolaččat dearvvaš elliid seallain, muhto go dat deaivida priovdnaproteiinnain mii lea boastut máhccasan maŋŋil njoammuma eará eallis, de máhccanišgohtet ealli iežas proteiinnat boastut. Dát earáhuvvan priovdnaproteiinnat čoagganit eaige mollejuvvo. Dat čoagganit earenoamážit vuoiŋŋamašgođđosii ja billistit vuoiŋŋamaččaid nearvaseallaid. Eallit eai šatta immuvnnat vigi vuostá.

Njoammu rávžanvihki sáhttá njoammut njuolga nuppiid elliide go buohcci ja dearvvaš jurtaeallit leat ovttas, dehe eahpenjuolga go dearvvaš eallit ožžot njoammunávdnasat birrasis (guohtumis, buohcci elliid ráppiin). Njoammunávnnas luovvana buohcci elliid čolgga, gočča ja gáhkiriid/baikka bokte. Priovnna lea váttis oažžut eret danne go dat lea hirbmat resistánssa kemihkalaš ja fysalaš váikkuhusaide, ja njoammunvárra guohtonguovlluin, gos skihpá eallit leat leamašan, sáhttá bistit guhkit áiggi. Norgga gottiin lea fuomášuvvon dat mihtilmas/njoammu šládja rávžanvigis/oaivevuoris mii ii čuožžil fáhkka juohke eallis, mii sulastahttá dan mii gávdno veaiddalas jurtaelliin Davvi-Amerihkás.

Eahpemihtilmas rávžanvihki/oaivevuorri čuožžila fáhkka boarráset elliin iige njoamo. Norggas lea rávžandávda/oaivevuorri  mii lea fuomášuvvon ealggain ja jurttain árvvoštallon eahpemihtilmas šládjan iige njoamo. Dát šládja lea maiddái gávdnon ealggain Ruoŧas ja Suomas.

Iskkusváldin ja diagnostihkka

Rávžanvihki/oaivevuorri lea listu 2-vihki, ja gávdno gozihanprográmma dán vigi várás Norggas. Njuovahagas váldá Mattilsynet (Biebmobearráigeahčču) iskosa lojes bohccuin mat leat badjel 2 jagi boarrásat (Dan jagi Mátta-Norggas) go dárkkista bierggu. Dasa lassin galgá váldit iskosa elliin maid gávdná jápmán dahje goddá. Statens Naturoppsyn (SNO (Stáhta luonddubearráigeahčču) váldá iskosiid go iská boraspiriid. Iskosat váldojuvvojit vuoiŋŋamaččain ja lymfačuolmmain ja daid sáhttá maiddái váldit meahcis.Veterinærinstituttet (Veterinearainstituhtta) Åsas dahká analysabarggu.

Lea dehálaš ahte olbmot geat áicet buohcci dahje jápmán lojesbohcco riŋgejit Mattilsynet (Biebmobearráigeahču) telefovdnanummarii 22400000 dieđihit dahje váldet oktavuođa boazoeaiggádiin gii ieš sáhttá dieđihit. Mattilsynet (Biebmobearráigeahčču árvvoštallá de ovttasráđiid eaiggádiin čađahit iskkusváldima elliin main lea leamaš rávžanvihki/oaivevuorri. Odne ii gávdno vel vuohki iskat ealli elliid.

Dikšu

Ii gávdno makkárge dikšu maid dovdat Rávžanvihkái/oaivevuorrái odne. Vigi dárkkisteapmi dahkkojuvvo eanas gávdnosiid goziheami ja njoammuma leavvama eastadeami bokte. Dát dahkkojuvvo eastadan dihte ahte vihki sajáiduvvá ođđa guovlluide.

Eastadeapmi

Bohccot guovlluin gos ii leat rávžanvihki/oaivevuorri ii galgga biebmat fuođđariiguin, iige jeahkáliin, mii lea loggojuvvon guovlluin gos lea rávžanvihki/oaivevuorri. Dasa lassin ii galgga lojes bohccuid Trøndelága čađa ráji davábealde biebmat jeahkáliin mii leat loggojuvvon báikkiin lulábealde ráji (geahča kártta).

Doaibmabijut mudden várás rávžanvigi/oaivevuori leavvama jurttain. Mattilsynet (Biebmobearráigeahčču)

Buhtadus

Lea vejolaš ohcat Stáhtahálddašeaddji buhtadusa elliid ovddas maid biebmobearráigeahčču geatnegahttá goddit, dahje elliid ovddas mat jápmet ovdal dákkár geatnegahttima, dahje jápmet geatnegahtton divššu geažil. Ohcamušgáibádusat leat čilgejuvvon Biebmoláhka ja Láhkanjuolggadus buhtadusaide almmolaš geatnegahttima maŋŋil.

Eanet dieđut

Eanet dieđut rávžanvigi/oaivevuori birra gávdnojit dás.

Jeara áinnas gažaldagaid rávžanvigi/oaivevuori dahje eará boazovigiid birra Boazodearvvašvuođabálvalusas, riŋge 48 50 70 06, dahje čále e-bostii: post@reinhelsetjenesten.no.