Tidlegare har ein ikkje funne prion utanfor sentralnervesystemet hos norsk hjort og elg med sporadisk skrantesjuke. Ein ny artikkel frå Veterinærinstituttet og italienske samarbeidspartnarar viser at ein ved smitteforsøk og ein svært kjenslevare metode (PMCA - protein misfolding cyclic amplification) kan finne prion òg andre stader enn i hjernevev og ryggmerg hos desse artane. Dette er i tråd med korleis andre prionsjukdommar opptrer, som klassisk skrapesjuke hos småfe og klassisk CWD hos nordamerikanske hjortedyr, men også sporadiske prionsjukdommar, som Nor98/atypisk skrapesjuke hos småfe og storfe (atypisk BSE/ kugalskap)hos storfe. Av prionsjukdom hos dyr er det berre BSE frå storfe som har smitta til menneske.
Undersøkte vev frå muskel, nervar og lymfeknutar
I studien "Prions in Muscles of Cervids with Chronic wasting disease, Norway", har forskarane undersøkt både muskulatur, nervevev og lymfeknutar frå norske reinsdyr, hjort og elg. Ved smittsam skrantesjuke, som er funnen hos norsk villrein, var det forventa at prion opptredde spreidd. Hos elg og hjort diagnostisert med sporadisk CWD på bakgrunn av prion i hjerneprøvar, har ein tidlegare ikkje påvist prion utanfor sentralnervesystemet. Studien endrar på dette som viser at ein finn små mengder prion i muskulatur, nerve- og lymfevev.
Prion kan overførast
Prøvar frå elg viste seg òg å framkalle sjukdom hos klatremus etter at smittestoff blei sett direkte inn i hjernen på musa. Dette demonstrere at sjukdommen kan overførast, sjølv om vi reknar med at han ved sporadisk type ikkje smittar mellom levande individ. Slike gnagarforsøk blir kalla bioassays, og er måten ein skjel ulike prionstammar frå kvarandre.
Forskarane påpeikar at studien ikkje har undersøkt smitterisikoen til menneske og derfor ikkje endrar tidlegare vurderingar om at skrantesjuke er ein dyresjukdom. Den einaste publiserte artikkelen (Wadsworth et al. 2022) som har undersøkt norsk smittestoff ved humant bioassay, rapporterte inga overføring frå elg og reinsdyr til musemodellen (genmodifiserte mus som uttrykkjer menneskeleg prionprotein, PrP).
‒Funna våre, med påvising i mellom anna muskel, kan seie noko om mogleg eksponering ved konsum, men gir ikkje kunnskap om risiko for folkehelsa seier førsteforfattar bak artikkelen, Tram Thu Vuong som er forskar ved Veterinærinstituttet. ‒For slik kunnskap trengst vidare undersøkingar om desse nye CWD-stammane som er avdekte i Norden.
–Funn som dette understrekar betydninga av å ta fram kunnskap når ein oppdagar nye smittestoff og sjukdommar. Vidare er dette eit signal til viltforvaltninga om at ein bør ta prøvar av fallvilt, og at også kadaver av dyr med påvist sporadisk skrantesjuke bør fjernast frå naturen og destruerast, seier Jørn Våge, forskar og CWD-koordinator ved Veterinærinstituttet.
Studien "Prions in Muscles of Cervids with Chronic wasting disease, Norway" er finansiert av Veterinærinstituttet, Noregs forskingsråd og det italienske helsedepartemenetet.
Skrantesjuke (CWD)
Skrantesjuke (CWD) er ein såkalla prionsjukdom eller overførbar spongiform encefalopati hos hjortedyr. I denne sjukdomsgruppa finst òg skrapesjuke hos sau og geit, bovin spongiform encefalopati (kugalskap) (BSE) hos storfe, og Creutzfeldt-Jakobs sjukdom hos menneske.
Prionsjukdom blir kjenneteikna av feilfolda prionprotein som hopar seg opp, med ei gradvis øydelegging av hjernen som leiar til død.
CWD-forsking på Veterinærinstituttet
Kontaktperson:
